Hoe vaak moet je paard worden bekapt?

“No feet, no horse”, deze welbekende uitspraak zegt alles over hoe belangrijk de hoeven van het paard zijn om te functioneren. Huisvesting, voeding, en uiteraard bekappen (en eventueel beslaan) hebben een grote invloed op de hoefgezondheid. Heb jij bewuste keuzes gemaakt over door wie en hoe vaak je je paard laat bekappen? Of wordt jouw paard bekapt door de hoefsmid die toevallig al op stal kwam, elke 8 weken zoals meestal als richtlijn gegeven wordt?

Bij het bekappen en beslaan houdt de hoefsmid rekening met de hoefbalans en de voetas. Dit is belangrijk om de pezen en ligamenten zoveel mogelijk te ontlasten. Voor een ideale voetas wil je een rechte lijn door de drie gewrichten (hoef-, kroon- en kogelgewricht) van de voet kunnen trekken van opzij gezien (en van vooraf gezien trouwens ook 😊). Een juiste hoek van de hoefwand met de grond is belangrijk om de voetas te balanceren, deze ligt tussen de 50° en 55°. De hoek van de hiel met de grond moet ongeveer gelijk zijn. Ook moet de hoef van voren gezien in balans zijn, zodat de hoef niet scheef onder het been komt te staan. Wanneer een paard zijn hoeven teveel, te weinig, of ongelijk afslijt, zal de hoefbalans veranderen en kunnen de hoef en de interne structuren steeds meer van vorm veranderen. Een slechte hoefbalans wordt daarom geassocieerd met kreupelheid, maar kreupelheid kan ook de oorzaak zijn van een slechte hoefbalans.

Wanneer een paard beslagen wordt, kan hij zijn hoeven logischerwijs niet voldoende afslijten. Met name de teen wordt door het hoefijzer beschermd tegen slijten, de hielen kunnen door het hoefmechanisme nog wel enigszins slijten. Bij elke landing zullen de hielen uitzetten en hierdoor over het ijzer heen en weer bewegen. In een studie waarbij paarden om de acht weken bekapt en beslagen werden, vond men dan ook significante veranderingen in de hoek met de grond en de voetas. De gegevens werden verzameld vlak na het beslaan, en acht weken later vlak voordat de paarden opnieuw bekapt en beslagen werden. Het bleek dat de hoek van de hoefwand met de grond (van opzij bekeken) kleiner was geworden, en de hoek van het hoefgewricht groter, oftewel werd meer gestrekt. De voetas breekt hierdoor naar achter. Dit resulteert in een grotere hefboomwerking op het hoefgewricht waardoor de diepe buigpees meer onder druk komt te staan. Dit zou potentieel voor een groter risico op blessures kunnen zorgen. Om dit effect te verminderen bleek een periode van vier tot zes weken tussen twee beslagbeurten (afhankelijk van individuele verschillen) effectief. 

Ook vonden ze in deze studie dat het drukcentrum meer naar achter verplaatste, oftewel er ontstaat meer druk op de hielen in plaats van een evenredige drukverdeling. Deze extra druk op de hielen kan ondergeschoven hielen veroorzaken, waardoor de hoef meer uit balans getrokken wordt. Om dit te voorkomen moet er dus niet te lang teveel druk op de hielen komen. Daarnaast is de lange teen met ondergeschoven hielen is een veelvoorkomend beeld, zowel bij beslagen als bij onbeslagen paarden. Om de hoef weer in balans te krijgen wil je de hielen zoveel mogelijk ontlasten. Met een interval van acht weken is het dan erg lastig om de hoef meer in balans te krijgen. 

Onbeslagen paarden daarentegen worden niet beperkt in het slijten van hun hoeven. Enkele studies hebben de veranderingen in onbeslagen hoeven vlak voor en na het bekappen gemeten. De periodes tussen twee bekapbeurten varieerden hierbij van zeven tot acht weken. Hier werden inderdaad meer verschillende resultaten waargenomen, die leidden tot zowel naar voren als naar achter gebroken voetassen. Een kortere periode tussen de bekappingen lijkt dus bevorderlijk voor de hoefbalans en reduceert het risico op blessures.   

Daarnaast heeft geen enkel paard exact symmetrische linker- en rechterhoeven. Wanneer een paard meer dan 1,5° verschil in de hoeken tussen hoefwand en grond heeft, wordt dit gezien als ongelijke voeten. Het hebben van ongelijke voorhoeven leidt tot een voorkeurskant, maar een voorkeurskant leidt ook tot ongelijke voorvoeten. Bij paarden met ongelijke voorvoeten zag men dat de verschillen groter werden naarmate de tijd tussen bekapbeurten toenam. Tijdens de training wordt er vaak veel aandacht besteed aan het rechtrichten, oftewel het paard even sterk en buigzaam maken aan beide kanten zodat er geen duidelijke voorkeurskant meer is. Wanneer je paard al ongelijke voorvoeten heeft en hij niet vaak genoeg bekapt wordt, kan dit de training beperken. Naast training is ook regelmatig bekappen belangrijk om deze vicieuze cirkel te doorbreken.  

Deze vicieuze cirkel geldt ook wanneer je paard zijn hoeven ongelijk afslijt door compensaties. Door het scheef afslijten zal de vorm van de hoef op langere termijn veranderen, wat de compensaties versterkt of weer voor andere compensaties zorgt. Wanneer deze compensaties op den duur voor problemen gaan zorgen, is het lastiger om van de klachten af te komen omdat de hoef inmiddels helemaal aangepast is aan de compensatie en zal daardoor het lichaam uit balans blijven trekken. Je zal dan dus ook met de hoef aan de gang moeten gaan  om het paard weer geheel in balans te krijgen, wat soms best veel tijd kan kosten. Door vaker te bekappen wordt de asymmetrie in de hoef niet te groot en kan de hoef beter zijn vorm behouden. Met regelmatig bekappen en osteopatisch behandelen kun je van beide kanten de hoef en de gewrichten van het been in balans houden. 

De hoefbalans kan dus zowel oorzaak als gevolg zijn van asymmetrie en problemen. Daarom is het nuttig om de hoef goed te onderhouden zodat problemen voorkomen kunnen worden, dan wel niet verergeren. Tijdens het groeien van de hoef veranderen de hoefbalans en de voetas. Om te voorkomen dat deze veranderingen te groot worden, moet de hoef regelmatig bijgehouden worden. Een achtwekelijks interval lijkt hierbij niet voldoende. Echter is het helaas niet altijd haalbaar om je paard om de 4 tot 6 weken te laten bekappen en/of beslaan. Veel hoefsmeden hebben het megadruk en vooral in geval van beslaan brengt het ook de nodige kosten met zich mee. Wanneer je paard ijzers draagt en in principe een prima hoefbalans heeft, is het toch wel het beste om in ieder geval maximaal 8 weken aan te houden en indien mogelijk meer richting 6 weken te gaan. Als er wel het één en ander te verbeteren valt, is het misschien een optie om hem tijdelijk van de ijzers te halen en een periode er goed bovenop te zitten met bekappen (hoewel sommige hoefsmeden ook juist graag ijzers gebruiken om een hoef weer in balans te brengen, hierbij wordt er wel vaak om de 4 tot 6 weken beslagen). Wanneer je paard onbeslagen is, ben ik erg voorstander van het zelf tussentijds bijhouden. Volg eens een dagcursus bekappen en vraag je hoefsmid om tips specifiek voor jouw paard. Als je dan in die 8 weken één of een aantal keer zelf het ergste bijvijlt, kun je de hoef meer ondersteunen en effectief werken aan eventuele problemen in de hoefbalans! 

Malone et al. Changes in Hoof Shape During a Seven-Week Period When Horses Were Shod Versus Barefoot. Animals (2019) 9:1017 

Moleman et al. Hoof growth between two shoeing sessions leads to a substantial increase of the moment about the distal, but not the proximal, interphalangeal joint. Equine Vet J. (2006) 38(2):170-4 

Antonioli et al. Immediate Effect of Hoof Trimming on Hoof and Thoracic Joint Angles in Mangalarga Mares. Animals (2023) 13:2490 

Lesniak et al. Does a 4–6Week Shoeing Interval Promote Optimal Foot Balance in the Working Equine? Animals (2017) 7:29 

Wiggers et al. Functional Locomotor Consequences of Uneven Forefeet for Trot Symmetry in Individual Riding Horses. PLoS ONE (2015) 10(2):e0114836 

Dyson et al. External characteristics of the lateral aspect of the hoof differ between non-lame and lame horses. Vet J. (2011) 190(3):364-71