Blog Post

Rijtechnisch probleem of.. pijn?

Lucia de Haan • 7 mei 2021

Hoe herken je lichamelijk ongemak tijdens het rijden?

De training met je paard gaat lekker, over het algemeen loopt hij al best fijn. Toch blijft hij bepaalde oefeningen maar moeilijk vinden, wat zich uit in het openen van de mond en staartzwiepen. Of hij raakt bepaalde vervelende gewoontes niet kwijt, zoals toch even tegen de hand komen in de overgangen of met zijn hoofd gooien wanneer je een wending in wilt zetten. Is hij gewoon dwars, vindt hij het moeilijk, of kan er toch meer aan de hand zijn?

Uit meerdere onderzoeken is gebleken dat eigenaren vaak signalen van (subtiele) kreupelheden missen. In een studie waaraan 506 gezond geachte, werkende sportpaarden meededen, bleek 47% kreupel te zijn. Letten deze eigenaren dan niet op hun paard, hoor ik je denken, of waarom worden deze paarden niet de baan uitgestuurd door de jury? Helaas is het erg moeilijk om subtiele en/of beginnende kreupelheden te detecteren; paarden verbergen hun ongemakken en zijn heel goed in compenseren. Zelfs onder dierenartsen die hier niet speciaal in getraind zijn blijkt consensus te ontbreken. Hoe kunnen we er dan achter komen wanneer ons paard pijn heeft?

Er zijn al enkele ethogrammen voor paarden ontwikkeld om pijn aan te tonen. Een ethogram is een lijst met bepaalde gedragingen die je kunt bijhouden (vaak wordt dit binnen een bepaalde tijdseenheid gedaan). Wanneer de tijd verstreken is, heb je een bepaalde score van hoe vaak elk gedrag vertoond is. Voor de pijnethogrammen geldt; hoe meer gedragingen er vertoond zijn, hoe groter de kans op pijn. Zo is er een ethogram welke gezichtsuitdrukkingen in relatie tot pijn beschrijft, maar je ziet het gezicht van je paard vooral als je naast hem staat. In deze gevallen is een eventueel probleem vaak al in een veel verder stadium. Een beginnend ongemak uit zich vaak eerst alleen in bepaalde situaties, zoals wanneer het paard gereden wordt, waardoor de signalen afgedaan kunnen worden als scheefheid of ongehoorzaamheid. Toch kunnen signalen als spanning, weerstand, schrikkerigheid of problemen met bepaalde oefeningen ook uitingen van pijn zijn. Wanneer je deze gedragingen leert herkennen en bewust onder de loep neemt, kun je problemen vroegtijdig opsporen en erger voorkomen.

Sue Dyson, een bekende paardenarts en onderzoeker, zag in haar jarenlange ervaring als ruiter en dierenarts verschillende gedragingen onder het zadel voorbij komen die verbeterden wanneer de pijn aangepakt werd. Naar aanleiding van dit gegeven is zij een uitgebreid onderzoek gestart om erachter te komen wat typische signalen van pijn in bereden paarden kunnen zijn. Twee groepen paarden werden geobserveerd tijdens het werk; een gezonde groep en een groep met (licht) kreupele paarden. Uiteindelijk heeft zij 24 gedragingen vastgesteld welke duidelijk door pijn veroorzaakt kunnen worden, waarmee zij een ethogram opgesteld heeft voor gereden paarden (het Ridden Horse Pain Ethogram). Deze zie je in hieronder:

Zoals je ziet zijn dit gedragingen die regelmatig voorkomen. Gelukkig betekent het niet dat een paard direct kreupel is wanneer hij eens zulk gedrag vertoont. Uit het onderzoek bleek dat hoe meer verschillende signalen en hoe vaker deze vertoond worden, hoe groter de kans is dat een paard pijn heeft. Het herhaaldelijk veranderen van de hoofdpositie, kantelen en ver voor de loodlijn werd veel gezien bij de paarden die kreupel waren. Het hoofd achter de loodlijn werd juist meer gezien bij de paarden die gezond waren, voornamelijk omdat de paarden zo door hun ruiter gereden werden. Echter, wanneer een paard achter de loodlijn gaat zonder contact, kan dit juist duiden op pijn.

Ook signalen als het openen van de mond en zichtbaar zijn van de tong kwamen veel voor bij de kreupele paarden. Het is erg belangrijk dat dit erkend wordt, want een automatische reactie op deze signalen is het strakker aansnoeren van de neusriem. Helaas kan een te strakke neusriem stress veroorzaken, en stress kan pijn weer verergeren, waardoor het paard alleen maar oncomfortabeler wordt. Je kunt nagaan dat dit het welzijn en de prestaties niet ten goede komt!

Andere signalen die veel gezien werden bij de kreupele paarden waren onwil om vooruit te gaan, op drie sporen gaan, haastige gangen, een slechte galop, spontaan veranderen van gang, struikelen en slepen.

Wanneer moet je je nu zorgen gaan maken? In het onderzoek vertoonden de kreupele paarden gemiddeld negen verschillende signalen, tegenover gemiddeld twee in de gezonde groep. Toch was er ook een kreupel paard dat slechts vier verschillende signalen liet zien. Het ethogram geeft dus geen definitieve uitslag. Uit vervolgonderzoeken bleek verder dat paarden die hoog scoorden op (grote) wedstrijden significant minder signalen uit het ethogram lieten zien. Het is dus vooral belangrijk dat dergelijke signalen opgemerkt worden door ruiters en instructeurs, en dat deze niet direct afgedaan worden als ongehoorzaam of lastig gedrag.

Hoewel in dit onderzoek kreupele paarden zijn gebruikt voor de “ongezonde” groep, hoeven deze signalen niet per se op een kreupelheid te wijzen, maar vooral op lichamelijk ongemak. Dit kan dus ook ontstaan door bijvoorbeeld slecht passend tuig of gebitsproblemen. Vertoont jouw paard meerdere van deze gedragingen? Soms komt het inderdaad omdat het moeilijker wordt wanneer je verder komt in de training. Maar het kan ook heel goed mogelijk zijn dat het zadel niet meer past, of dat hij een lichamelijk probleem ontwikkelt. Probeer dus vooral na te gaan waarom hij iets doet, en wat je kunt doen om het comfortabeler voor hem te maken!

Dyson et al. Development of an ethogram for a pain scoring system in ridden horses and its application to determine the presence of musculoskeletal pain. Journal of Veterinary Behavior 23 (2018) 47-57

Dyson et al. Application of a Ridden Horse Pain Ethogram and Its Relationship with Gait in a Convenience Sample of 60 Riding Horses. Animals 10 (2020) 1044

< Ouder bericht

Nieuwer bericht >