Wat is het craniosacraal ritme?
Wat weet jij over het craniosacraal ritme bij honden en paarden?
Het craniosacraal ritme is een belangrijk gegeven voor craniosacraal therapie, een onderdeel van osteopathie wat uiteindelijk ook een op zichzelf staande therapie is geworden. De grondlegger ervan, William G. Sutherland, was één van de eerste leerlingen van dr. A.T. Still. Het craniosacraal systeem bestaat uit de hersenen, ruggenmerg, hersenvliezen, schedel (cranium) en het heiligbeen (sacrum). De hersenen en het ruggenmerg (samen het centraal zenuwstelsel) worden omgeven door de drie hersenvliezen. De buitenste, de dura mater, is een sterk vlies om de delicate structuur van het centraal zenuwstelsel te beschermen. Binnen de dura mater ligt het arachnoid, een iets dunner vlies. De pia mater is heel dun en bekleed de hersenen en ruggenmerg, waarbij het elke groeve en uitstulping volgt.
In de hersenen wordt vocht, de cerebrospinale vloeistof (cerebrospinal fluid, CSF), geproduceerd door gespecialiseerde cellen (de plexus choroïdeus) in de wanden van de hersenventrikels. Vanuit de ventrikels kan het CSF in de ruimte tussen het arachnoid en de pia mater stromen. Het voorziet de hersenen van voedingsstoffen, maar vormt ook een mechanische bescherming. De hersenen en het ruggenmerg “drijven” als het ware in de CSF. Wanneer je je hoofd stoot, functioneert de CSF als schokdemping voor je hersenen. Net zoals bloed door het hart door het lichaam gepompt wordt, wordt de CSF door de hersenen rondgepompt waardoor er pulsatie ontstaat. Dit pulseren wordt het craniosacraal ritme genoemd. In onderstaand filmpje kun je duidelijk de pulserende stroom zien. Let op: dit is een filmpje van een operatie aan het ruggenmerg, als je een gevoelige maag hebt kun je deze misschien beter overslaan!
De schedel is opgebouwd uit meerdere beenderen, waarbij de verbindingen tussen deze beenderen als gewrichten functioneren en er dus beweging mogelijk is. Hierdoor kan de schedel licht uitzetten door druk van binnenuit, zoals bijvoorbeeld de pulsatie van het craniosacraal ritme.
Het craniosacraal ritme werd door Sutherland aangeduid als primair respiratoir mechanisme. De ademhaling van de longen wordt gestuurd door meerdere centra gelegen in het vierde ventrikel in de hersenen. Daardoor was hij van mening dat deze ademhaling dus afhankelijk was van het functioneren van het centraal zenuwstelsel, dat weer afhankelijk is van het functioneren van de aanvoer van CSF. Respiratoir refereert naar de uitwisseling van stoffen op cellulair niveau, zoals de longen de uitwisseling van zuurstof en koolstofdioxide faciliteren.
Het craniosacraal ritme is in de wetenschap lange tijd controversieel gebleven. In een recent onderzoek werden de pulsatiebewegingen van het hoofd van 50 gezonde volwassenen objectief gemeten. Naast het ritme van de hartslag en longademhaling, kon er een derde ritme aangetoond worden, overeenkomend met de frequentie van het craniosacraal ritme!
De frequentie van het pulseren ligt zowel bij paarden als bij honden tussen de acht en twaalf keer per minuut. De kwaliteit en de frequentie van het craniosacraal ritme worden beïnvloed door verschillende factoren. Deze kunnen toenemen door bijvoorbeeld fysieke activiteit, koorts, of behandeling van het craniosacrale systeem. Onder andere stress (zowel psychisch, emotioneel, of fysiek), chronische vermoeidheid, chronische infecties en depressie kunnen de frequentie doen dalen en in kracht laten afnemen. Lichamelijke problemen kun je zien als fysieke stress en hebben dus een negatief effect op het craniosacraal ritme. Hierdoor kan het als tool fungeren om de algemene vitaliteit te beoordelen. Ook is het belangrijk om het craniosacraal ritme te blijven monitoren tijdens een behandeling; overbehandeling kan teveel van het lichaam vragen waardoor het craniosacraal ritme in zal zakken.
Een lichamelijk probleem wat een grote invloed heeft op het craniosacraal ritme is schedelcompressie. Dit kan bijvoorbeeld ontstaan door hangen aan het halster, een te strakke neusriem, gebitsproblemen, of stoten van het hoofd. Het is dus belangrijk dat harnachement voor het hoofd goed past en geen druk veroorzaakt. Als jouw paard veel hangt, of je hebt bijvoorbeeld een hond die erg wild is en zichzelf vaak stoot, kan het dus goed zijn om dit in je achterhoofd te houden en zo nodig na te laten kijken!
Rasmussen & Meulengracht. Direct measurement of the rhythmic motions of the human head identifies a third rhythm. Journal of Bodywork & Movement Therapies 26 (2021) 24-29
Foundations of osteopathic medicine. Second edition. Robert C. Ward
